Projecten
Workshops
Tijdens mijn bezoeken aan het M HKA (Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen) en het KMSKA (Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen)
is voor mij duidelijk geworden wat het verschil is tussen museumeducatie en kunstbemiddeling. Beide disciplines richten zich op het begeleiden
van publiek bij het ervaren van kunst, maar ze doen dat vanuit een andere houding en met verschillende doelen.
Museumeducatie is sterk gericht op het overdragen van kennis. De educatieve medewerker treedt hierbij op als gids of docent die bezoekers meeneemt
in de betekenis, context en achtergrond van kunstwerken. Het is doorgaans een éénrichtingsverkeer: de educatieprofessional bezit de kennis en geeft die door
aan het publiek. Deze vorm van begeleiding is informatief, gestructureerd en vertrekt vaak vanuit een hiërarchisch model waarin de medewerker zich (impliciet)
boven de bezoeker positioneert. Hoewel deze aanpak veel waarde heeft, kan het ook betekenen dat er minder ruimte is voor persoonlijke interpretaties of eigen ervaringen van bezoekers.
Kunstbemiddeling daarentegen stelt de dialoog centraal. In plaats van kennis over te dragen, faciliteert de bemiddelaar een gesprek tussen het kunstwerk
en de bezoeker en tussen bezoekers onderling. Er is ruimte voor interpretatie, verwondering en het delen van persoonlijke ervaringen. De bemiddelaar is niet
de alwetende expert, maar een gespreksleider die uitnodigt tot reflectie. Door bijvoorbeeld opdrachten, vragen of creatieve werkvormen in te zetten, worden
bezoekers actief betrokken. Er ontstaat een wisselwerking waarbij niet alleen de bezoeker leert, maar ook de bemiddelaar inzichten opdoet. De verhouding
tussen beide partijen is gelijkwaardiger, en dat maakt deze benadering bijzonder krachtig, zeker wanneer het gaat om maatschappelijk beladen thema’s.
Tentoonstelling Panamarenko, Reis naar de sterren (M HKA) Tentoonstelling Hans Op de Beeck: Nocturnal Journey (KMSKA)
Voorstel publieksbegeleiding in FENIX: Focus op kunstbemiddeling
Op basis van bovenstaande inzichten stel ik voor om in het FENIX kunstmuseum een programma voor publieksbegeleiding te ontwikkelen dat volledig inzet op kunstbemiddeling. FENIX richt zich op het thema migratie, een onderwerp dat niet alleen historisch of feitelijk benaderd kan worden, maar dat vooral leeft in
verhalen, herinneringen en emoties. Het vraagt om betrokkenheid, nuance en ruimte voor persoonlijke perspectieven, precies waar kunstbemiddeling in uitblinkt.
Migratie raakt aan identiteit, verlies, hoop, thuisgevoel en verandering. Door kunstwerken over migratie te gebruiken als gespreksstarter kunnen bezoekers hun eigen ervaringen en opvattingen delen, en tegelijk luisteren naar die van anderen. Kunst fungeert daarbij als bemiddelaar: een aanleiding om met elkaar in gesprek te gaan
over complexe en soms gevoelige onderwerpen. In plaats van alleen informatie te geven, biedt het programma ruimte voor ontmoeting, dialoog en gedeelde reflectie.
Ik geloof dat deze aanpak goed aansluit bij het diverse publiek van FENIX. Bezoekers komen niet alleen om te kijken, maar ook om gehoord te worden, om zich
te herkennen in verhalen van anderen of juist nieuwe perspectieven te ontdekken. Kunstbemiddeling maakt dat mogelijk.
Door te kiezen voor een methodiek die gelijkwaardigheid en interactie centraal stelt, kan FENIX nog meer uitgroeien tot een museum dat een plek van uitwisseling, verbinding en leren is. Niet ondanks, maar dankzij de verschillen tussen mensen.
Project voorstel: Kunst als Brug | Kunstbemiddeling in FENIX
1. Titel en context van het Project
Kunst als Brug
Een kunstbemiddelingsprogramma voor FENIX over migratie, ontmoeting en dialoog
Met Kunst als Brug ontwikkelt FENIX een vernieuwende vorm van publieksbegeleiding die recht doet aan het onderwerp migratie en aan de kracht van kunst.
Door in te zetten op kunstbemiddeling ontstaat er ruimte voor ontmoeting, dialoog en wederzijds begrip. In een tijd waarin polarisatie en misverstanden groeien,
wordt het museum zo een plek waar mensen, letterlijk en figuurlijk dichter bij elkaar komen.
2. Doel van het Project
Het project Kunst als Brug ontwikkelt en implementeert een kunstbemiddelingsprogramma dat bezoekers van FENIX activeert tot dialoog en reflectie rond
kunstwerken die migratie als thema hebben. Het doel is:
• Bezoekers op een laagdrempelige en inclusieve manier te betrekken bij kunst en de onderliggende thema’s.
• Kunst in te zetten als middel voor gesprek, wederzijds begrip en het delen van ervaringen.
• Een meerstemmige en gelijkwaardige beleving van het museum te stimuleren, passend bij de diverse achtergronden van de bezoekers.
3. Doelgroep van het Project
• Museumbezoekers van uiteenlopende achtergronden (Rotterdammers, toeristen, nieuwkomers, jongeren, ouderen)
• Schoolgroepen en studenten
• Gemeenschapsorganisaties die werken rond de onderliggende thema’s
4. Werkwijze en activiteiten
A. Ontwikkeling van dialoogvormen
Er worden werkvormen ontwikkeld die uitnodigen tot gesprek en interactie bij geselecteerde kunstwerken of tentoonstellingen. Denk aan:
• Gesprekskaarten met open vragen
• Verschillende werkvormen (beeldtaal, verhalen delen, symbolen)
• Korte opdrachten die de bezoeker activeren om met anderen in gesprek te gaan
B. Training kunstbemiddelaars
Een team van bemiddelaars (vrijwilligers, hosts, kunstenaars, betrokken buurtbewoners) wordt opgeleid in de principes van kunstbemiddeling, inclusief gesprekstechnieken, omgaan met gevoeligheden en het faciliteren van. gelijkwaardige interacties.
Idee: Alle hosts spreken verschillende talen. Dit is goed om in te zetten zodat het voor een bredere publiek toegankelijk is.
C. Publieksbegeleiding op zaal
Tijdens vaste momenten in de week zijn bemiddelaars aanwezig op zaal om gesprekken te begeleiden. Daarnaast worden er dialoogrondes en groepssessies georganiseerd, afgestemd op specifieke doelgroepen. Dit kan via een aanmeld systeem.
5. Verwachte resultaten
• Bezoekers die zich gehoord, betrokken en uitgedaagd voelen
• Versterkte verbinding tussen kunst, persoonlijke verhalen en maatschappelijke thema’s
• Een model dat ook op andere plekken binnen of buiten het museum ingezet kan worden, bijvoorbeeld op Plein.
Voorstel activiteiten: